Beleggers en economen zijn dol op afkortingen. En zo kan het dat de term BRIC,
een groepsacroniem voor Braziië, Rusland, India en China (zie kader),
inmiddels vaak als synomiem voor opkomende grote economiën geldt. De BRIC
zijn de economische reuzen van morgen. Is die aanname terecht? Je kunt je in
ieder geval afvragen of Rusland nog langer in dit rijtje thuishoort.
1) Zonder olie zijn ze nergens
Het is makkelijk groeien als het geld vanzelf binnenstroomt. Olie, gas en
andere grondstoffen zijn al jaren een stabiele inkomstenbron voor de
Rusland.
Omdat de olieprijs tegenwoordig veel sterker wordt bepaald door de vraag uit
China, lift Rusland mee als het goed gaat met de Chinese economie. Maar olie
raakt ooit op.
Van de andere drie BRIC-landen heeft alleen Brazilië een grote
grondstoffenvoorraad. China en India kennen juist grote tekorten van, met
name, olie. Geen van allen zijn ze zo afhankelijk van de grondstofprijzen
als Rusland.
Misschien hoort Rusland wel eerder thuis in het rijtje Saoedi-Arabië, Brunei,
Iran en Irak.
2 ) Corruptie verziekt het ondernemersklimaat
In Rusland geniet je als ondernemer alleen juridische bescherming als je een
vriend bent van de autoriteiten. Illustratief is de rechtszaak tegen de
voormalige oliemagnaat Michail Chodorkovskij. De voormalige eigenaar van
oliebedrijf Joekos, die in in ongenade viel bij het Kremlin, zou binnenkort
vrij moeten komen. Hij belandt echter waarschijnlijk opnieuw achter de
tralies op basis van nogal vage beschuldigingen.
Niemand die zal beweren dat er in India geen corruptie is, of dat je China een
rechtstaat kan noemen. En toch springt op dit gebied Rusland er negatief
bovenuit. Op
de lijst van Transparancy International waar de landen staan
gerangschikt van minst tot meest corrupt, staat Rusland op plek 154. Slechts
een miniem treedje hoger dan landen als Afgahnistan, Somalië, Venezuela of
Angola.
Corruptie is altijd slecht. In de andere BRIC-landen hebben ondernemers er wel
last van, maar in Rusland lijkt het een verstikkende deken. Zeker omdat -
als we afgaan op een citaat van Amerikaanse diplomaat dat lekte via
Wikileaks - Rusland in feite een maffiastaat is met het Kremlin aan de top.
Zolang Vladimir Poetin en Dmitri Medvedev blijven zitten, is er volgens deze
aanname weinig hoop dat er iets verandert.
3 ) Enorme achterstand in investeringen
Waar in de andere BRIC-landen de afgelopen jaren fors is geïnvesteerd in
infrastructuur, bleef dit in Rusland beperkt.
Waar al het oliegeld ook bleef - uitgegeven aan West-Europese voetbalclubs,
auto's of iets nobeler, een verhoging van pensioenen - geïnvesteerd is er
nauwelijks. De investeringen in kapitaalgoederen bedroegen het afgelopen
decennium 21 procent van het Bruto Nationaal Product. China deed het
dubbele. Zelfs de Sovjet-Unie, zo stelt de Russische econoom Vladislav
Inozemtsev in een uitgebreid profiel van het land in The Economist, deed het
met 31 procent van het BNP veel beter.
Om dit getal wat gezicht te geven een voorbeeld. Aan het begin van het vorige
decennium had alleen Rusland van de BRIC-landen de infrastructuur om op
grote schaal auto's te bouwen. Tien jaar later hebben alle drie de andere
landen een bloeiende autoindustrie, en kwakkelt de Russsche nog altijd
voort.
4 ) Bevolking vergrijst, geen arbeidsreserve
In de Sovjettijd kregen ze de eretitel 'moeder heldin', de vrouwen die werkten
en volop kinderen baarden. Rusland heeft ze weer nodig die heldinnen, want
de bevolking blijft maar krimpen. De bevolkingskrimp bedraagt op dit moment
een half procent. In alle andere BRIC-landen neemt de bevolking, en daarmee
de arbeidsreserve voor de toekomst, nog altijd toe.
Daarnaast kampt Rusland kampt net als Japan, de VS of Europa met een grijs
waterhoofd. Nog geen vijftien procent van de Russen is jonger dan 15 jaar.
Vergelijk dat met India waar dertig procent van de bevolking vijftien jaar of
jonger is. In Brazilië is dat percentage een nog altijd indrukwekkende 26,7
procent en in China, een land dat door de een-kind-politiek van de afgelopen
decennia de bevolkingsgroei bewust heeft afgeremd, nog altijd 19,8 procent.
5 ) Deprivatisering
Hoe rommelig de privatisering in de jaren negentig ook is gelopen, in essentie
was het een goede zaak dat de staatsgeleide economie uit de Sovjettijd werd
ontmanteld.
Maar vadertje staat is bezig met een comeback. Het staatsapparaat groeide de
afgelopen tien jaar met 66 procent tot een totaal van 878 duizend
ambtenaren, zo schreeft The Economist vorige week. Combineer die wetenschap
met het feit dat een aanzienlijk aandeel van de ambtenaren corrupt is, en je
begrijpt dat de groei van de staat een krimpend effect heeft op de economie.
De opsomming is niet compleet. Er zijn nog meer negatieve signalen zoals grote
multinationals die openlijk twijfelen of ze door moeten gaan met investeren
in Rusland, zoals Ikea
begint dit jaar, of gewoon simpelweg het feit dat van alle BRIC-landen de
Russische economie tijdens het hoogtepunt van de crisis in 20009 een veel
hardere tik kreeg en als enige echt kromp (-7,9 %).
Inmiddels groeit de Russische economie weer, zij het dat die groei beperkt
lijkt te blijven tot maximaal vier procent. En naast de hierboven opgesomde
negatieve ontwikkelingen zijn er ook positieve zaken te ontwaren. Zo is er
een zelfverzekerde middenklasse ontstaan die niet alles over zijn kant laat
gaan. Maar de conclusie lijkt gerechtvaardigd dat de BIC ook wel big worden
zonder Rusland.
Lees ook:
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl